Een essentieel onderdeel van het Bocas Sanas werk is het op scholen opzetten van een hygiëne-systeem gebaseerd op schoolpoetsen: kinderen poetsen hun tanden eenmaal per dag in speciaal daarvoor gemaakte poetsinstallaties op school, en wassen daaraan voorafgaand hun handen. Dit gebeurt volgens het Fit for School systeem.

 

De uitgangspunten van het systeem zijn als volgt:

1. Curatieve zorg dient te worden beschouwd als noodhulp die de problemen van dat moment oplost, maar geen blijvende resultaten geeft. Veel effectiever en duurzamer is preventie: voorkomen is beter dan genezen.
2. Bewustmaking over mondgezondheid heeft op zich slechts zeer beperkt effect: onderzoek in verschillende landen heeft aangetoond dat er geen significante invloed is op cariësreductie.
   (Zie onderzoek uitgevoerd door EJ Kay & D. Locker, 1996, Is dental health education effective? A systematic review of current evidence. Community Dentistry and Oral Epidemiology 1996: 24: 231-5).
3. De meest effectieve manier om blijvende resultaten te behalen met betrekking tot de gezondheid van mond en spijsverteringssysteem is een programma op basisscholen bestaande uit drie componenten:
   1. Minstens twee keer per dag handen wassen met zeep, maar beter vaker, vooral na toiletbezoek.
   2. Tanden poetsen op school met tandpasta met voldoende fluoride, maar ook thuis.
   3. Tweemaal per jaar een tablet Albendazole tegen parasieten.

Op deze manier kunnen een groot aantal mondelinge, parodontale en darmziekten – waaronder diarree – effectief en goedkoop worden voorkomen. En dat voorkomt weer de gevolgen van deze ziekten, zoals pijn, ondervoeding, en afwezigheid van school en werk door ziekte.

 De aanleg van een Bocas Sanas poetsinstallatie

Bij het opzetten van een poetsinstallatie op een school wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de al bestaande voorzieningen. De situatie kan echter nogal variëren: soms moet een muurtje en afdak gemaakt worden, en soms een watervoorziening, in andere gevallen zijn beide al aanwezig.
De grootte van de school – het aantal leerlingen – speelt ook een rol; kleinere schooltjes hebben genoeg aan een kleinere installatie, met een kleinere spoelbak en minder kranen.

De ervaring met de eerste poetsinstallaties heeft geleerd dat het in de Dominicaanse Republiek loont om wat extra te investeren in materiaal van redelijke kwaliteit en inzet van vakmensen. De ouders kunnen wel helpen bij de bouw, maar zijn zelden bedreven genoeg om goed timmer-, metsel-, tegelzet-, en loodgieterwerk af te leveren. Daarom heeft Bocas Sanas besloten installaties door vakmensen aan te laten leggen, met gebruik van materiaal dat aan minimale eisen voldoet.

Naast de bouwkosten moeten ook de voorbereidingskosten worden meegerekend, met name transport voor meerdere bezoeken aan de school.

Proces

Het hele proces van voorbereiding, bouw van en nazorg voor een poetsinstallatie op een geselecteerde school wordt gespreid over een aantal bezoeken, met de volgende doelen:

1. Uitleg en voorlichting over het belang van mondhygiëne en schoolpoetsen en de werking van de poetsinstallaties, het peilen van de interesse van de schooldirectie en staf in deelname aam het programma, en het verzamelen van basisgegevens over de school.
2. Bij gebleken interesse, uitgebreider overleg en afspraken met directie, leerkrachten en ouders, en overleg met en het verkrijgen van goedkeuring van de lokale autoriteiten. De afspraken met schooldirectie, ouders en leerkrachten zijn er vooral op gericht dat er na aanleg van de installatie op wordt toegezien dat het poetsen inderdaad plaats vindt, en dat scholen en/of ouders op den duur zelf de verantwoordelijk nemen voor het kopen van tandpasta en nieuwe tandenborstels.
3. Voorbereiding van de bouw, waarbij met de aannemer gekeken wordt waar en hoe de installatie het best geplaatst kan worden en wat er aan materiaal en arbeid benodigd is, op basis waarvan een budget kan worden gemaakt
4. Begeleiding van de bouw, om te zien en horen of alles als gepland verloopt, en eventueel bij te sturen waar nodig.
5. Het officieel in gebruik nemen van de poetsinstallatie
6. Na het opzetten van de poetsinstallaties worden drie tot vier begeleidingsbezoeken afgelegd om het gebruik van de poetsinstallaties te monitoren, eventuele problemen te bespreken en op te lossen, en het juiste gebruik van de installaties te bevorderen door middel van voorlichting over correct poetsen en handen wassen.

Poetsinstallaties en werkbezoeken

Voorafgaande aan de selectie van een school voor de bouw van een poetsinstallatie is deze meestal al bezocht tijdens de werkweken door een team van Nederlandse vrijwilligers. Bij zo’n bezoek wordt de mondgezondheid van alle kinderen geïnventariseerd en vastgelegd. De gesignaleerde problemen worden ter plekke opgelost of er wordt doorverwezen.
De gegevens dienen voor het vastleggen van de uitgangssituatie zodat bij latere meting, bijv. een jaar na het in gebruik nemen van de poetsinstallatie, het effect van de interventie kan worden bepaald.

De voorbereiding en begeleiding voor, tijdens en na de bouw van de poetsinstallatie worden uitgevoerd door Bocas Sanas oprichtster en voorzitster Cristina Doorman-Vasquez, die ieder jaar van september tot mei in de Dominicaanse Republiek verblijft.

Kosten

Bij het bepalen van de kosten van een poetsinstallatie worden alle fasen uit het proces meegenomen. Dus niet alleen de kosten van de werkelijke bouw, maar ook die van voorbereiding en nazorg, die vooral uit vervoerskosten bestaan.

De gemiddelde kosten van een poetsinstallatie, met voorbereiding en begeleiding achteraf, zijn ongeveer € 1100;  waarvan ongeveer € 500 voor materiaal en € 350 voor gespecialiseerde arbeid. Voor een watervoorziening kan daar nog zo’n € 600 bij komen.

Voor een gedetailleerd kosten overzicht en verdere informatie kan u contact opnemen met Bocas Sanas